Vroeg je, al voor de Corona crisis, aan een willekeurige (zorg)medewerker naar ‘werkstress’, dan rolde het woord ‘werkdruk’ eruit. Interventies en maatregelen, om die werkdruk te verminderen, bleken niet altijd het optimale effect hebben, hoog ziekteverzuim, vooral in de zorg, bleef. Nu, midden in een pandemie, ligt er nog meer druk op (zorg)personeel om te blijven functioneren. Hoe doe je dat, als het al moeilijk was om te blijven functioneren in een ‘gewone’ wereld? Wat werd en wordt er (nog steeds) over het hoofd gezien?

Wat is (hoge) werkdruk of werkstress?

Alle situaties die zich voordoen zeggen iets over jouzelf, waar je staat en wat dingen (voor jou) betekenen. Ik vind het daarom belangrijk het (objectief) eens te zijn over een aantal definities.

Werkdruk is de mate waarin er druk is om taken op tijd af te krijgen, doelstellingen en/of deadlines te behalen. Je kunt hierbij onderscheidt maken tussen kwalitatieve taakeisen (zoals complexiteit en emotionele belasting) en kwantitatieve taakeisen (zoals hoeveelheid en werktempo) die een beroep doen op jouw kennis, competenties, vaardigheden en uithoudingsvermogen.  

Bij te hóge werkdruk ontstaat een situatie waarin er een disbalans is tussen de (kwalitatieve & kwantitatieve) eisen van jouw werk en de mogelijkheden (autonomie, werkwijze/volgorde/ tijden, duidelijkheid functie/rol, ict, cultuur, bieden werk-privé balans, leer- ontwikkeltrajecten) om dat werk goed uit te voeren (TNO 2012).

Hoe je op hoge werkdruk reageert is per persoon verschillend (wat voor de één een vervelende taak is, is voor de ander juist een uitdaging). Wanneer je gedurende een langere periode onder hoge werkdruk staat, en er onvoldoende herstelmomenten zijn, kun je werkstress gaan ervaren (persoonlijke gezondheidstoestand). Op den duur kun je gezondheidsklachten (hoofdpijn, verhoogde bloeddruk, hartkloppingen), psychische gevolgen (bijvoorbeeld opgejaagd voelen, piekeren, gespannen voelen, snel geïrriteerd) en/of gedragsmatige gevolgen (zoals slecht slapen, gebrek aan eetlust of te veel eten, toenemend klagen, concentratieproblemen) ontwikkelen. 

Overigens kan een te láge werkdruk, wanneer je bijvoorbeeld te veel tijd hebt en je je verveelt, omdat je werk te makkelijk voor je is, ook tot werkstress leiden.

Wat is Emotionele belasting?

Als je werkzaam bent in de zorg is emotionele belasting voor een groot deel part of the job. Ingrijpende beslissingen moeten in de zorg, zo nu en dan genomen worden. Emotionele belasting is dan ook niet altijd negatief. Het is juist de uitdaging om in aanraking te komen met emotioneel moeilijke situaties, waarom je hebt gekozen voor een emotioneel veeleisend beroep. Je haalt er voldoening uit, je bent immers emotioneel betrokken, om hier succesvol mee om te gaan.

Er is sprake van emotionele overbelasting wanneer negatieve emoties/gevoelens langere tijd of regelmatig voorkomen en je belemmeren bij het effectief uitoefenen van je werk. Meestal ontstaat dit door:

–      dat de kwaliteit van de dienstverlening die je kan leveren niet voldoet aan jouw persoonlijke normen (morele stress=schuldgevoel);

–      confrontatie met zware verhalen, problemen, ziekte, sterfte, suïcide, euthanasie van cliënten (secundaire traumatisering);

–      omgang met lastige cliënten (hulp nodig, maar niet gewenst door ontvanger of omgeving);

–      dat je beslissingen moet nemen die een grote impact hebben op het leven van je cliënten (en hun omgeving);

–      pesten, seksuele intimidatie en discriminatie door cliënten of collega’s;

–      agressie en onveiligheid (belangrijkste oorzaken werkdruk en werkstress). 

Jij en emotionele belasting 

In de zorg hoort het omgaan met emoties erbij. Dat weet je, je hebt er immers zelf voor gekozen. Ga je echter voorbij aan de gevolgen die het omgaan met die emoties voor invloed hebben op jouw eigen emotie-huishouding dan kun in de problemen raken.

Naast alle werkgerelateerde factoren zijn namelijk jouw individuele persoonlijke eigenschappen (denk- en gewoontepatronen, waarden, overtuigingen, scripts, schema’s, enz) ook van grote invloed op het wel of niet ervaren van emotionele overbelasting. Het is te simpel om te zeggen dat als je (te) perfectionistisch, (te) plichtsgetrouw en het moeilijk vindt om nee te zeggen (moeite vinden juiste werk-privé balans) je last zult krijgen van werkstress, maar je loopt wel meer risico. Overigens kunnen ook privéproblemen, zoals relatieproblemen, ziekte of zelfs overlijden (vooral aan COVID-19) van een dierbare en eenzaamheid, je uit evenwicht brengen. En alhoewel jouw werkgever verantwoordelijkheid draagt voor het signaleren van jouw spanningsklachten ligt het acteren op stressoren toch vooral in jouw individuele persoonlijke verantwoordelijksheidsdomein.

Wat te doen?

Luister, werk geeft betekenis aan het leven, genereert inkomsten en levert voldoening. Het beste is dan ook te voorkomen dat werkdruk tot emotionele overbelasting leidt of in ieder geval het effect ervan zodanig te verminderen dat er geen ernstige klachten ontstaan.

Naast de verschillende instrumenten en interventies zoals protocollen, meldingsprocedures, gedragscodes en normen en technopreventieve maatregelen zijn buffers zoals sociale steun van leidinggevende en collega’s, aanwezigheid van leer- en ontwikkelingsmogelijkheden, herstelmogelijkheden en waardering (materieel en immaterieel) dan ook noodzakelijk.

Maar wees vooral zelf alert op wat emotionele belasting met je doet. Herken de signalen. Wat doet het mentaal met je? Wat doet het met je lijf? Als je jezelf kent, kun je beter voor jezelf zorgen en overbelasting voorkomen.

Succes!

Voor meer informatie over begeleide coachende intervisie nodig ik je graag uit contact met me op te nemen (06-381 95 747).